Zipf Yasası: Gizemli Olduğu Kadar Şaşırtıcı da
İnsanoğlunun tükenmeyen bilmeyen merakı sayesinde; yaşamımızın tam içinde yer alan, farkında olmadan yapmış olduğumuz seçimlerimizde bize yön veren, çok basit bir matematik yasası Zipf Yasası (Zipf Kanunu) keşfedilmiştir.
Genellikle doğa bilimlerinde açığa çıkan yasalar bize kesin ve istatistiksel bir matematiksel düzen sunmaktadır. Ancak yasaların yalnızca doğa bilimlerinde ortaya çıktığını düşünüyorsanız kesinlikle bir daha düşünmelisiniz.
İnsanlar konuşurken, yazarken, film çekerken, tiyatro yaparken farkında olmadan kullanmış olduğu kelimelerin sayısı, Zipf Yasası ya da Zipf Kanunu olarak bilinen bir yasaya uymaktadır.
Zipf Yasası; bir kelimenin uzunluğunun, o kelimenin kullanım sıklığı ile yakından ilişkisi olduğunu açıklar. Bu kanuna göre kısa kelimeler daha sık kullanılmaktadır.
Zipf Yasası (Kanunu) Nasıl Keşfedilmiştir?
Bu yasayı ilk defa açıklamaya çalışan, yasaya adını veren ve yaygınlaşmasını sağlayan kişi Amerikan dil bilimci (1902-1950) George Kingsley Zipf’tir.
Zipf, yaptığı araştırmalar sonucunda, bir kelimenin uzunluğunun, o kelimenin kullanım sıklığı ile yakından ilişkisi olduğunu farketmiştir. Yani bir kelime ne kadar az harften oluşuyorsa kullanım sıklığı o kadar artmaktadır.
George Kingsley Zipf bu yasayı oluştururken örnek olarak aldığı, James Joyce’un Ulysses romanında 10. en sık kullanılan kelimenin 2653 kere geçtiğini bulur, 100. en sık kullanılan kelime tam bu sayının onda biri kadar yani 265, 200. en sık kullanılan kelime de bu sayının yarısı kadar, ilk sayının iki yüzde biri kadar, yani 133 kez tekrarlanmaktadır.
Yemek Kitaplarından, Sosyal Medya Ağlarına Kadar Zipf Yasası Geçerli
2008 yılında yapılan bir araştırmaya göre Brezilya, Fransa, İngiliz ve Ortaçağ Avrupası‘nın muftaklarına ait tarifler incelendiğinde en çok kullanılan malzemelerden en azına doğru bir sıralama yapıldığında bu sıralama tablosunun da Zipf Kanununa uyduğu tespit edilmiştir.
Ayrıca makaleler aldıkları atıflara, internet sitelerinin almış olduğu trafiklere, meydana gelen deprem büyüklüklerine, Ay‘daki kraterler yarıçaplarına göre, savaşlarda ölen insanlara göre savaşlar sıralandıkları zaman şaşırtıcı bir şekilde gizemli Zipf Yasasına uymaktadır.
Hatta sosyal medya ağlarında da bu yasa karşımıza çıkmaktadır.
Zipf Yasasının Gizemi Nedir?
Zipf Yasası hakkında çok net bir açıklama henüz tam olarak bulunmuş değildir. En mantıklı açıklama evrimsel olarak %20 ye yoğunlaşmaya çalışmamız olabilir. Bu durum pozitif bir fayda sağlamış olabileceğinden DNA‘mıza adeta kodlanmış bir gerçeklik olabilir.
Belki de Zipf Yasası iletişim kurmamızda, ticaret yapmamızda ve topluluk oluşturma metotlarımızı sağlama alma noktasında, temel toplumsal dinamik kurallarımızın yalnızca bir yönünü oluşturmaktadır.
Evrenin bilinmeyen daha bir çok yasası duygularımızı da etkileyecek şekildedir. Sahi asıl soru şu olmalı: Ne kadar özgürüz bu bedenin içinde?
İlginizi çekebilecek içerikler