Gök Taşı Nedir?

Dünya atmosferine senede yaklaşık 3 ila 4 bin adet meteor girer. Meteorlar atmosfere girdiklerinde hızları 10 – 70 km/saniye arasındadır. Dünya atmosferinden yeryüzüne doğru düşmeye başlayan bu meteorlar, sürtünmeden dolayı erimeye ve parçalanmaya başlar. Bir çok meteor yeryüzüne düşene kadar toz haline gelir. Dünya yüzeyine ulaşabilen meteorlara gök taşı denir.

Meteorların yalnızca 500 tanesi yeryüzüne ulaşmayı başarır. Ancak bunlar gerçek boyutundan epey küçüktürler.

Meteor nedir?

Kuyruklu yıldızlardan kopan parçalar “meteor” olarak isimlendirilmektedir. Meteorlar, kimi durumlarda dünya atmosferine yakın geçebilmektedirler.  Meteorlar atmosfere girdiğinde halk arasında “yıldız kayması” olarak isimlendirilen bir kuyruk oluştururlar. Çok yüksek hızlarda ve ışık saçarak yol alırlar. Meteorların renkleri kimyasal bileşimlerine göre farklılık gösterir.

Herkesçe bilinen ve her yıl meydana gelen meteor yağmurunun adı Perseid yağmurudur. Temmuz sonu ile Ağustos başında gerçekleşen bu olay çıplak gözle izlenebilmektedir.

Gök taşı nedir?

Kısaca atmosfere girerek yok olmadan dünya yüzeyine ulaşabilen gök cisimlerine gök taşları nedir. Atmosfere girerek yok olmadan yeryüzüne ulaşabilen meteorlar da bulunur. İşte yeryüzüne ulaşan bu meteorlara “gök taşı” denmektedir.

İlginizi çekebilir

Fosil nedir? Fosil nasıl oluşur?

Gök taşı ve özellikleri nelerdir?

Gök taşının içinde ne var? Gök taşlarının kimyasal yapısında çeşitli moleküller bulunmaktadır. Gök taşları; mineral içeriğine, kimyasal bileşimine, yapı ve dokusuna göre 4 gruba ayrılarak sınıflandırılmıştır.

1. Taşımsı Gök Taşları (Aerolit):

Karbon, demir, silisyum, oksijen, magnezyum ve alüminyumdan oluşur.

2. Demirli Gök Taşları (Siderit):

Yapısında en çok demir ve nikel bulunmaktadır. Bunların yanında iridyum, germanyum ve galyum da içerir.

3. Camsı Gök Taşları:

Yeryüzünde çok nadir bulunurlar ve camsı bir özelliğe sahiptirler.

4. Taş Demirli Gök Taşları (Siderolit): 

Birbirlerine yakın oranda metal ve silikat (olivin vb.) bileşimlerinden oluşmaktadır.

Bir taşın gök taşı olduğu nasıl anlaşılır?

Gök taşları dünya taşlarından daha ağırdır ve içeriğinde demir, nikel bulunduğundan mıknatıslar tarafından çekilir. Fakat bu özelliğinin olması bu taşın gök taşı olduğu anlamına gelmez.

• Mıknatıs, hematit ve manyetit gibi dünya merkezli taşları da çekmektedir.

Gök taşını diğer taşlardan ayırmak için onu fayans yüzeye bastırarak sürtün. Eğer elinizdeki taş gök taşı ise fayans üzerinde herhangi bir iz bırakmaz.

• Hematit taşı, beyaz fayans yüzeyde kahverengi bir iz bırakacaktır.
• Manyetit taşı ise siyah bir çizgi bırakmaktadır.

Ancak mıknatıs ve fayans testini geçen her taşı da gök taşı olarak göremeyiz. Gök taşı olduğunu düşündüğümüz taşı, bir laboratuvara gönderirseniz kesin bir şey söylemek mümkün olur.

• Laboratuvarda meteoritler üzerinde ince kesit yapılıp polarizan mikroskopla incelenir. Yoğunluğu çok fazla olan metalik meteoritlerin, kristalleşme ve mineralojik bileşimleri ortaya çıkarılır.

Gök Taşlarının Dünyada Oluşturduğu Kraterler Nerededir?

Dünya var olduğundan beri, yeryüzüne oldukça fazla gök taşı düşmüştür. Bazı gök taşları atmosferi geçerek yeryüzüne çarpmışlardır. Devasa büyüklüğe sahip bu gök taşları, çarpışma sırasında yeryüzünde büyük kraterlerin oluşmasına sebep olmuşlardır.

Yere düşen gök taşları ve oluşturduğu kraterler

Krater oluşumu; gök taşının yoğunluğuna, hızına ve çarptığı malzemenin özelliklerine bağlıdır. Yani her çarpışma  bir krater yapısı oluşturmaz.

Bir kraterin genişliği ve derinliği gök taşının büyüklüğünü anlamımıza yardımcı olur. Dünya üzerinde oluşmuş en büyük kraterleri sıraladık:

1-Chicxulub Krateri – Meksika

Günümüzden 65 milyon yıl önce, bir gök taşı Dünya’ya çarptı. Bundan sonra dünya üzerindeki yaşam sonsuza dek değişti. Bu olayın meydana geldiği yer, Yucatan Yarımadası’nda bulunuyor. Chicxulub Krateri, 178 km boyunca uzanır. Bu krater, dinozor neslinin yok olmasının delili olarak gösterilmektedir.

2- Manicouagan Krateri – Kanada

Manicouagan Krateri, yaklaşık 64 km çapına sahip bir uydudan alınmış görüntüsü.

Günümüzden 215 milyon yıl önce yaklaşık 5 km çapında olan bir gök taşının dünyaya çarpması sonucu meydana geldiği düşünülüyor.

3- Karakul Krateri – Tacikistan

Tacikistan’da bulunan çapı 45 km olan büyük bir dağ krateri Karakul.

Bu oluşum yaklaşık 10 milyon yıl önce bir gök taşının dünyaya çarpması sonucu oluştu. Kraterin en belirgin özelliği, deniz seviyesinden 6 km yüksekliğinde olan konumu. Başka bir değişle dünyanın en yüksek meteor krateri Karakul krateridir.

4- Gosses Bluff Krateri – Avustralya

Avustralya’nın merkezinde bulunan Gosses Bluff Krateri, bundan yaklaşık 142 milyon yıl önce gök taşının çarpmasıyla oluşmuştur.

Avustralya’nın merkezine bundan yaklaşık 142 milyon yıl önce, 22 km çapına sahip büyük bir meteor, 40.000 km/saat hızla çarparak burada 4 km çapında ve 5 km derinliğinde bir krater oluşturdu.

5- Aorounga Krateri – Çad

Aorounga kraterini farklı kılan şey; çok sayıda darbe ve patlama ile ortaya çıkabilecek, açıkça görülen üç halkalı bir yapısının olmasıdır.

Benzersiz bir yapı olarak kabul edilen ünlü Aorounga krateri, yaklaşık 345 milyon yıl önce, Afrika kıtasındaki Çad Cumhuriyeti’nin bulunduğu yere gök taşının çarpması sonucu oluşmuştur.

Bilim insanlarına göre; böyle bir kraterin, aynı yere üç farklı meteorun çarpmasıyla değil de patlayarak ayrılan gök cisminin parçalarının bu alana düşmesiyle oluştuğunu düşünmektedirler.

Dünya üzerinde meteorlar tarafından oluşturulmuş diğer kraterler ise şunlardır:

• Clear Water Gölleri Krateri – Kanada: Quebec bölgesinde 290 milyon yıl önce, iki gök taşının aynı anda çarpması sonucu oluşmuş iki dairesel krater gölüdür.
• Mistastin Gölü Krateri – Kanada: 28 km. çapında Labrador bölgesinde 38 milyon yıl önce oluşmuş krater
• Deep Bay Krateri – Kanada: 100 milyon yıl öncesinde oluşmuş, Reindeer Gölü’nün güney batısında bulunan derin koy anlamına gelen bu krater oldukça yuvarlak, çok derin, nadiren sığlık alana ve 8 km. çapına sahip krater gölüdür.
• Bosumtwi Krateri – Gana: Bosumtwi, gezegenin en güzel gök taşı kraterlerinden biri olarak kabul edilir. 1.3 milyon yıl önce oluşmuş, 10.5 km çapında su ile dolu bir kraterdir. Bosumtwi krater gölü, Gana’nın başlıca doğal cazibe merkezlerinden biridir.
• Barringer Krateri – Amerika Birleşik Devletleri: Arizona eyaletinde bulunan 1.2 km çapındaki Barringer Krateri, yalnızca 50 m. çapındaki bir meteorun çarpmasıyla oluşmuştur.