Kasırgalar: Dünyada bir çok yıkıma yol açmış büyük tayfunlar. 30 Eylül 2018 tarihinde ortaya çıkan, ABD’nin Hawaii eyaletini vuran Walaka Kasırgası, bir gecede 2000 yıl önce oluştuğu düşünülen doğu adasını tamamen yuttu.
Tarihte yaşanan en şiddetli kasırgalarından biri olan bu doğal afet, küresel iklim değişikliğinin neden olduğu tehlikeleri bir kez daha gözler önüne serdi.
Peki Kasırga nedir?
Kasırga başka bir deyişle tropikal siklon, büyük çaplı ve çok şiddetli Beaufort (rüzgâr şiddeti) ölçeğine göre saatte 118 km’den daha fazla hızda dönerek esen tropik rüzgara verilen isimdir.
Kasırga, tayfun ve siklon; aynı doğa olayı anlatmak için kullanılan kelimelerdir. Ancak farklı coğrafi bölgelerde farklı isimler almaktadır. Aslında her üç kelime tropikal fırtınaları tarif etmekte kullanılmakta ve aynı anlama gelmektedir.
Kasırgalar nasıl oluşur?
Okyanus yüzeyindeki ılık ve nemli hava hızla yükselir. Yükselen ılık havanın içindeki su buharı da yoğunlaşmaya başlayarak fırtına bulutlarını ve yağmur damlalarını oluşturur. Meydana gelen yoğunlaşma, çevreye gizli yoğuşma ısısı denilen bir ısı yayar. Bu gizli ısı daha yukarıdaki havayı ısıtır ve onun yükselmesine sebep olur.
Yükselen havanın yeri, aşağıdan gelen yeni ılık ve nemli okyanus havası ile doldurur. Oluşan bu döngü ile, büyümekte olan fırtına bölgesine zemindeki okyanustan daha çok rutubetli hava çekilir. Sıcak hava, devamlı bir şekilde yüzeyden atmosfere doğru hareket eder. Yüzeyden gelen ısı değişimi, merkez etrafında dönen bir örüntü meydana getirir. Bunu lavabo deliğinden aşağı akan suyun dönüşüne benzetebiliriz.
Kasırganın orta kısmındaki sıcaklık normalden 10°-15 °C daha yüksektir. Çünkü, buradaki hava daha az hareketlidir. Yanlardaki yüksek hava basıncından merkezdeki alçak hava basıncına doğru kuvvetli bir hava akımı meydana gelmektedir.
Kasırganın gözü nedir?
Kasırganın tam ortasındaki durgun alana verilen isimdir. Kasırganın gözü ortadaki boşluktur. Kasırgalar hareket ettikleri için kasırganın gözü de kasırgayla birlikte ilerler, büyür ya da küçülür.
Uzaydan elde edilen görüntülerde kasırgaların ortası boş, yuvarlak beyaz bulut kümeleri şeklindedir.
Kasırgaların nasıl oluştuğunu anlatan videoyu izlemeyi unutmayın.
Kasırga nerelerde görülür?
Doğu Büyük Okyanus ve Güney Atlantik hariç subtropikal ve tropikal iklim kuşağındaki bütün sıcak denizlerde sıklıkla meydana gelmektedir. Ağustos, Eylül aylarında Antiller‘de görülmektedir.
Batı Büyük Okyanus bölgesinde kasırga Tayfun adını almaktadır. Başlangıç ve mevsim sonu kasırgaları, Karayiplerin batısında görülür. Orta Amerika kıyısı açıklarında Büyük Okyanus ve Meksika Körfezi’nde de sık sık görülür.
Kasırgalara karşı nasıl önlem alınmalıdır?
- Araçlarınızı garajınıza ya da bina, ağaç, duvar ve çitlerden uzakta bir yere park edin.
- Çatı katı/tavan arası kapılarını ya da kapaklarını kapatıp kilitleyin.
- Pencerelerdeki panjur veya kepenk vb. kapakları kapatıp bağlayın.
- Tüm saksılarınızı ve balkonlarınızda bulunan dekorları içeri taşıyın ya da bağlayın.
- Fırtına henüz başlamamışken sigortalarınızı kapatın.
- Dışarıda iseniz, binalara ve ağaçlara yakın yerlerde bulunmayın.
- Fırtına esasında hasarı onarmak için kesinlikle dışarı çıkmayın. Mümkün olduğunca içeride kalmaya özen gösterin.
- Gerekli olmadığı durumlarda yolculuk yapmaktan uzak durun
Kasırlara neden kadın ismi verilir?
Kamuoyunda böyle bir algı olsa bile işin aslı öyle değildir. Maria, Katrina, Harvey, Irma ve Jose isimli kasırgalar, son yıllarda etkili olan kasırlardan bazıları.
Kasırgalara isim verilme uygulaması Avustralya’dan gelmektedir.
Meydana gelen doğal afetler genellikle gerçekleştiği yer ile anılmaktadır. Fakat her yıl, birden fazla meydana gelen kasırgaların karışmaması için tropik fırtınalara insan ismi verme geleneği Avustralya’da başlamıştır.
Böyle bir uygulamanın ilk kez 19’uncu yüzyıl sonlarında Clement Lindley Wragge isimli meteorolog tarafından başlatıldığı kabul edilmektedir.
Kasırgaların isimlendirilmesi, Dünya Meteoroloji Örgütü tarafından 6 farklı isim listesine göre yapılmaktadır. Her yıl gözlenen kasırgalara sırasıyla bu listelerde bulunan isimler verilmektedir. Her 6 yılda bir, aynı listeye tekrar dönüş yapılmaktadır.
Kasırgalar durdurulabilir mi?
Barış Özcan’ın kasırgalar hakkında hazırlamış olduğu videoyu izlemenizi tavsiye ediyorum.
Kasırgalar ne işe yarar? Kasırgaların ne gibi faydaları vardır?
Kasırgalar, içindeki sıcak havanın tropik bölgelerden ılıman iklim bölgelerine taşınmasına yardımcı olmaktadır. Ayrıca kuraklığın azaltılmasında ve troposferin dengesinin korunmasında çok önemli rol oynamaktadır.